Makaleler
Türk Vatandaşlığının Sonradan Kazanılması
Türk Vatandaşlığı Kanunu kapsamında ülkemizde Türk Vatandaşlığı iki şekilde kazanılır: Doğumla veya Sonradan. Doğumla kazanılan vatandaşlıkta esas alınan nokta soy bağı veya doğum yeridir, kendiliğinden kazanılır. Sonradan kazanılan Türk vatandaşlığı ise üç gruba ayrılmaktadır: Yetkili makam kararı, evlat edinilme ve seçme hakkının kullanılması ile kazanmadır. İşbu yazımızda Türk Vatandaşlığının sonradan kazanılması hususu açıklanacaktır.
A. YETKİLİ MAKAM KARARI İLE
Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen bir yabancı, Türk Vatandaşlığı Kanunu ile belirtilen şartları taşıması halinde yetkili makam kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir. Belirtmek gerekir ki yabancının kanunda belirtilen şartları taşıyor olması vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz. Burada esas olan yetkili makam kararıdır.
Yetkili makam kararı ile kazanma dört gruba ayrılmaktadır:
1. Genel Yolla Kazanma
İşbu kazanma yolu TVK md. 11 ile düzenlenen şartların oluşması halinde yabancının vatandaşlık başvurusu yapabildiği haldir. İşbu şartlar;
"Madde 11 - (1) Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancılarda;
a) Kendi milli kanununa, vatansız ise Türk kanunlarına göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
b) Başvuru tarihinden geriye doğru Türkiye'de kesintisiz beş yıl ikamet etmek,
c) Türkiye'de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek,
ç) Genel sağlık bakımından tehlike teşkil eden bir hastalığı bulunmamak,
d) İyi ahlak sahibi olmak,
e) Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
f) Türkiye'de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
g) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak, şartları aranır."
Şeklinde listelenmiştir. Uygulamada işbu madde kapsamında başvuru yapan yabancıların en çok dikkat etmesi gereken husus yabancının beş yıl kesintisiz bir şekilde Türkiye’de ikamet etmiş olması gerektiğidir. Başvuruda bulunan yabancının hukuka uygun şekilde (uzun ve kısa dönem ikamet izinleri, öğrenci ikamet izni veya aile ikamet izni gibi izinlerle) Türkiye’de kesintisiz beş yıl ikamet etmiş olması gerekmektedir. Türk vatandaşlığının genel olarak kazanılmasında müracaat makamı yerleşim yerinin bulunduğu valiliklerdir. Valiliklerce başvuruya ilişkin ön inceleme yapılır. Ön inceleme aşaması sonrasında İl Emniyet Müdürlüğünce Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancı hakkında inceleme yapılır. Akabinde Vatandaşlık Başvuru Komisyonu tarafından yabancı mülakata tabi tutulur. Komisyonca yapılan inceleme ve araştırma sonucunda aranan şartları taşıdığı anlaşılan yabancının dosyası İl Müdürlüğünce karar alınmak üzere Bakanlığa gönderilir. Komisyonca yapılan inceleme ve araştırma sonucunda aranan şartları taşımadığı anlaşılan yabancının dosyası Bakanlığa gönderilmez ve İl Müdürlüğünce ilgilisine bu yolda gerekli tebligat yapılır.
2. İstisnai Yolla Kazanma
Kanunun 12. Maddesi ile İstisnai yolla vatandaşlık kazanılması;
"Madde 12 - Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile aşağıda belirtilen yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
a) Türkiye'ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) (Ek bend: 28.07.2016 - 6735 S.K/Madde 27) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
ç) Göçmen olarak kabul edilen kişiler.
(2) (Ek fıkra: 19.10.2017 - 7039 S.K/Madde 29) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunanların talepleri Bakanlıkça reddedilir."
Şeklinde düzenlenmiştir.
İstisnai yolla vatandaşlık kazanmada en önemli unsur yatırım ve kişinin değeridir. Kanunda belirtilen diğer şartlar sağlanmasa dahi yukarıda listelenen kişilere vatandaşlık kazanma hakkı tanınmıştır. Yine yukarıda da belirtildiği gibi, yabancının tek başına listelenen şartları sağlıyor olması vatandaşlık kazanacağı anlamına gelmemekte olup, kamu düzeni açısından gerekli araştırmalar yapılacaktır. Kamu düzeni ve güvenlik açısından sorun teşkil etmeyen yabancı için son karar Cumhurbaşkanı tarafından verilecektir.
İstisnai yolla vatandaşlık kazanmada en çok başvurulan yöntem yatırım yolu ile vatandaşlık kazanılmasıdır. İlgili kanun yönetmeliği md. 20 ile yabancıların yatırım yolu ile vatandaşlık kazanabilmesi için uyulması gereken şartlar listelenmiştir. Buna göre;
“Madde 20 - (1) Kanunun 12 nci maddesinde sayılan hallerde yabancı, istisnai olarak Türk vatandaşlığını kazanabilir.
(2) (Ek fıkra: 12.01.2017 - 2016/9601 s.Yön./1. md.) Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan yabancı, Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir:
a) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen.
b) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarındaki kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş ya da üzerinde yapı bulunan arsa vasıflı taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarı peşin olarak yatırılan ve tapu siciline üç yıl süreyle devir ve terkini yapılmayacağı taahhüdü şerh edilmek şartıyla noterde düzenlenmiş sözleşme ile taşınmazın satışının vaat edildiği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilen.
c) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen.
ç) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen.
d) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen.
e) (Değişik bent: 06.01.2022 - 5072 S. CB. Kararı/1. md.) TARİHÇE En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen.
f) (Ek bent: 13.05.2022 - 5554 s. CB. Kararı/2. md.) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında katkı payını, kapsamı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenen fonlarda tutma ve üç yıl sistemde kalma şartıyla bireysel emeklilik sistemine yatırdığı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen.”
Kişiler istisnai yolla vatandaşlık başvurusunda bulunabilirler. Yine belirtildiği gibi listelenen yatırımların usulüne uygun olarak gerçekleştirilmiş olması tek başına vatandaşlık kazanmak için yeterli değildir.
3. Yeniden Türk Vatandaşlığına Geçilmesi
İşbu düzenleme çıkma izni kullanarak Türk Vatandaşlığını kaybedenler ve anne ve babaya bağlı olarak vatandaşlığını kaybeden kişilere ve Türk Vatandaşlığı kaybettirilen kişilere ilişkindi. İlgili kanun 13. Ve 14. Maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre;
"Madde 13 - (1) Milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla aşağıda belirtilen kişiler Türkiye'de ikamet etme süresine bakılmaksızın, Türk vatandaşlığını Bakanlık kararıyla yeniden kazanabilirler.
a) Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler.
b) Ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybedenlerden 21 inci maddede öngörülen süre içerisinde seçme hakkını kullanmayanlar.
Madde 14 - (1) 29 uncu madde uyarınca Türk vatandaşlığı kaybettirilenler Cumhurbaşkanı kararıyla, 34 üncü madde uyarınca Türk vatandaşlığını kaybedenler Bakanlık kararıyla, milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halinin bulunmaması ve Türkiye'de üç yıl ikamet etmek şartıyla Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler."
Şeklindedir. Bu doğrultuda kanunun 13. Maddesi ile belirtilen bu kişiler, milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Türkiye’de ikamet şartı aranmaksızın Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler iken; Kanunun 14 üncü maddesinde belirtilen vatandaşlığı kaybettirilen kişilerde ise milli güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama ve Türkiye’de üç yıl ikamet etmek şartı bulunmaktadır. Kanunun 21. Maddesi ile anne veya babalarına bağlı olarak Türk Vatandaşlığını kaybeden çocuklara, ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanma hakkı tanınmıştır. Süresi içerisine işbu hakkı kullanmayan çocuklar, işbu düzenleme ile süreye bağlı kalmaksızın Türk Vatandaşlığına geçme hakkına sahiptir.
4. Evlenme Yoluyla Kazanılması
Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Yabancıların evlenme yoluyla Türk vatandaşı kazanabilmesi için Türk Vatandaşı birisi ile en az üç yıldan beri evli olması ve evliliğin devam ediyor olması gerekmektedir. Türk Vatandaşı birisi ile 3 yıldır evli olmak tek başına vatandaşlık kazandırmaz. Bununla birlikte;
"Madde 16 - (….) Başvuru sahiplerinde;
a) Aile birliği içinde yaşama,
b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama,
c) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama,
şartları aranır."
B. EVLAT EDİNİLME İLE
Sonradan vatandaşlık kazanılmasına ilişkin bir diğer düzenleme de evlat edinilme yolu ile Türk vatandaşlığı kazanılmasıdır. Buna göre; bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ve müracaat tarihinde ergin olmayan yabancı; milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, Türk vatandaşlığını kazanabilir.
C. SEÇME HAKKI İLE
Anne veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler.