Makaleler

Araç Değer Kaybı Nedir?

Araç değer kaybı, bir trafik kazası sonucu hasar gören ve onarılan bir aracın, kaza öncesindeki değeri ile onarım sonrası değeri arasındaki farkı ifade eder. Bu kavram, aracın kazadan kaynaklı değer düşüşünü temsil eder ve hukuken maddi bir zarar olarak kabul edilir.

Değer Kaybı ve Hasar Ayrımı

Değer kaybı ve hasar kavramları farklıdır. Hasar, aracın kaza sonucu uğradığı fiziksel zararları ifade eder ve onarım masrafları ile giderilir. Bu, aracın kullanılabilirliğini ve eski haline getirilmesini sağlamaya yöneliktir. Buna karşılık değer kaybı, aracın onarılmış olmasına rağmen, piyasa değerindeki düşüşü ifade eder. Bu düşüş, aracın “hasar kayıtlı” olarak algılanmasından kaynaklanır ve onarım ile giderilemez.

Sigorta Kapsamı ve Yasal Dayanak

Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları (ZMSSGŞ), değer kaybını maddi zararlar teminatı kapsamında karşılar. Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın (KZMSSGŞ) A.5.a maddesi değer kayıplarını maddi zararlar teminatına açıkça dahil etmiştir ki Yargıtay kararları bu yöndedir. Değer kaybı tazminat talepleri poliçe teminatı kapsamındadır, ancak, trafikten çekme veya hurdaya çıkarma işlemi görmüş araçların değer kaybı talepleri teminat dışındadır.

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Değer kaybı zararının giderilmesi için öncelikle zarar görenin bu talebini ayrıca ileri sürmesi gereklidir; yani maddi hasar talebinden ayrı olarak değer kaybı ayrıca talep edilmelidir. Değer kaybı talepleri, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren iki yıl ve her halükarda kaza gününden itibaren on yıl içinde zamanaşımına uğrar. Değer kaybı değerlendirmesi araç türüne ve yaşına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin eski model veya koleksiyon araçlar ile kısa süreli kiralık ya da ticari araçlardaki olası hasarlar değer kaybı teşkil etmeyebilir.

Araç Değer Kaybı Hesaplamasında Dikkate Alınan Unsurlar

Araç değer kaybı hesaplamasında dikkate alınan temel unsurlar çeşitlilik göstermektedir ve bu unsurlar aracın özelliklerinden hasarın niteliğine, piyasa koşullarından hesaplama yöntemlerine kadar pek çok farklı ölçütü kapsar. Aracın marka, model ve üretim yılı, piyasa değerini doğrudan etkileyen temel faktörlerdendir. Keza aracın yaşı ilerledikçe veya modeli eskidikçe değer kaybı farklılık gösterebilir. Aracın kullanım düzeyi, yani kaç kilometre yaptığı ya da ticari araçlarda çalışma süresi, yıpranma payını etkiler. Antika veya koleksiyon araçlarda ise kusursuz orijinallik önem kazanır. Aracın daha önce pert kaydı olmamalıdır, zira hasar gören parça daha önce onarılmışsa bu durum değer kaybı hesabında dikkate alınmayabilir. Hasarın aracın hangi bölgesinde olduğu, hasar gören parçaların niteliği, hasarın şiddeti ve büyüklüğü, onarımın kalitesi ve maliyeti, orijinal eşdeğer parça kullanımı, gizli hasar şüphesi ve aracın kaza sonrası artan hassasiyeti gibi unsurlar da değer kaybını etkileyen diğer önemli faktörlerdendir. Aracın kaza tarihindeki piyasa değeri hesaplamanın temelini oluşturur; ikinci el piyasa fiyatı ve bu fiyattaki kaza sonrası düşüş dikkate alınır. Potansiyel alıcıların kaza geçirmiş araçlara karşı isteksizliği, tramer kayıtlarıyla birlikte değer kaybının oluşmasına neden olacaktır. Ayrıca, piyasadaki kazasız araç arzının yüksek olması da kaza geçirmiş araçlara olan ilgiyi azaltarak bu kaybı artırabilir.

Değer Kaybı Hesaplama Yöntemleri

Değer kaybının karmaşık yapısı nedeniyle hesaplamada çeşitli formül ve yöntemlerden yararlanılması gerekir; yalnızca sözel değerlendirme ya da zararın öncesi - sonrası karşılaştırılması yeterli değildir. 7327 sayılı Kanun’un 90. maddesinde belirtilen piyasa değeri, kullanılmışlık düzeyi, hasar gören parçalar ve hasar tutarı gibi parametreler temel alınır. Bu bağlamda, Goslarer Modeli yalnızca önemli onarım maliyetlerini hesaba katar ve basit hasarları dışarda bırakır. İsviçre Formülü ise, onarım maliyetlerinin %20’si ya da aracın mevcut değerinin belirli bir yüzdesini esas alır. Araç parçalarını ve boya işlemlerini ayrı kategorilere ayırarak her biri için özel formüller uygulayan yöntemler de bulunmaktadır. Genellikle bu tespitler sigorta eksperi tarafından yapılmakta, uyuşmazlık hâlinde ise bilirkişi değerlendirmesi mahkeme ya da tahkim yoluyla gerçekleştirilmektedir.

Araç Değer Kaybı Başvurusu: Sigortaya Başvuru Nasıl Yapılır?

Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. maddesine göre, “zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.”

Kanun metninde “yazılı başvuru” olarak yer verilen, değer kaybı başvurusudur. Araç değer kaybı talep edebilmek için şu şartlar sağlanmalıdır:

• Çift taraflı bir trafik kazası olmalıdır.

• Kusur oranı bakımından ise değer kaybı talep edecek olan tarafın %100 kusurlu olmaması gerekmektedir. Herkesin kusuru oranınca zarar tazmin edileceğinden dolayı %100 kusurlu olarak tespit edilen tarafın değer kaybı tazminatı almaya hak kazanması mümkün değildir.

• Kaza nedeniyle araçta bir hasar oluşmalı ve bu hasar onarılmalıdır.

• Hasar gören parçalar, daha önce başka bir kazada hasar görmemiş veya onarılmamış olmalıdır.

Sonuç olarak, araç değer kaybının talep edilmesi için ilk adım, karşı tarafın zorunlu mali mesuliyet sigortasından talepte bulunmaktır. Sigorta şirketine başvuru e-posta yoluyla yapılabileceği gibi, iade taahhütlü posta ile başvuru evrakı da gönderilebilir. Sigorta şirketinin, araç değer kaybı talebine 15 gün içinde cevap vermemesi veya talep edilen kayıptan eksik ödeme yapması halinde, araç değer kaybını talep etmek için tahkim yoluna başvuru veya adli yargıda dava yolu denenebilir.

Araç Değer Kaybı Başvurusu: Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Nasıl Yapılır?

Araç değer kaybı talebine ilişkin karşı tarafın zorunlu mali mesuliyet sigortası tarafından 15 gün içerisinde cevap verilmemesi veya eksik ödeme yapılması durumunda, araç değer kaybı talebi Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yaparak talep edilebilir. Araç değer kaybı talebi başvurusu, Tahkim Komisyonu’nun internet sitesinden online olarak yapılmaktadır. Araç değer başvurusu yapan kişinin Türk vatandaşı olmadığı hallerde ise başvuru evrakı fiziken doldurulup ve gönderilmektedir.

Araç değer kaybı talebi başvurusu için gereken belgeler arasında:

• Eksiksiz doldurulan başvuru formu,

• Başvuru sahibi gerçek kişilerin kimlik belgesinin nüfus cüzdanı, ehliyet gibi geçerli bir kimlik belgesinin fotokopisi,

• Başvuru ücretinin ödendiğine dair banka makbuzu örneği,

• Sigorta kuruluşunun başvuruyu kısmen veya tamamen olumsuz sonuçlandıran şirket yetkililerince imzalanmış nihai cevap yazısı veya başvurudan sonra kuruluşun 15 iş günü içinde Trafik sigortasında 15 gün içinde yazılı cevap vermediğinin ispatına yönelik belge,

• Cevabın talebi neden karşılamadığını detaylandıran açıklamalar ve komisyon başvurusunda ne talep edildiğini açıklayan beyan,

• Uyuşmazlık konusundaki haklılığı destekleyen diğer tüm belgeler, 

okunaklı bir şekilde komisyona sunulmalıdır. Araç değer kaybı başvuruları genellikle dosya üzerinden değerlendirilir, ancak hakemler tarafından gerekli görülmesi durumunda duruşma düzenlenebilir.

Araç Değer Kaybı Başvurusu: Değer Kaybı Davası Nasıl Açılır?

Araç sahipleri, araç değer kaybı taleplerini Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurarak yapabilecekleri gibi, doğrudan dava yoluna da başvurabilirler. Ancak dava açmadan önce, dava şartını sağlamak amacıyla, her halükarda sigorta şirketine başvuruda bulunmak gereklidir. Araç değer kaybının ödenmesi için sigorta şirketine e-posta veya posta yoluyla başvuruda bulunulduktan sonra, sigorta şirketi 15 gün içinde cevap vermez veya talep edilenden eksik ödeme yaparsa, tahkim yoluna başvurmadan doğrudan dava da açılabilir.

Araç değer kaybı davasında görevli mahkeme, esasen asliye hukuk mahkemesidir. Ancak, değer kaybı istenilen aracın, talep edenin ticari işletmesiyle ilgili bir zarar söz konusuysa, bu durumda görevli mahkeme asliye ticaret mahkemesi olacaktır. 

Araç değer kaybı davalarında yetkili mahkemenin belirlenmesinde genel kural, kazanın meydana geldiği yerin mahkemesinin yetkili olduğu yönündedir. Eğer taraflardan birinin ikametgahı veya işyeri merkezi, kaza yerinden farklı bir şehirde bulunuyorsa, o kişinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde de dava açılabilmektedir. Eğer dava, sigorta şirketi ile ilgili bir uyuşmazlık nedeniyle açılıyorsa, sigorta şirketinin merkezi ya da şubesinin bulunduğu yer de yetkili mahkeme olmaktadır.

Araç değer kaybının tazmini için açılacak davalar, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak 2 yıl ve herhalde kaza gününden başlayarak 10 yıllık bir zamanaşımı süresine tabidir. Bu süreler içerisinde dava açılmazsa dava zamanaşımına uğrar.